تابناک فارس به نقل از فارس: صدای قهقههای به گوش میرسد، به سمت صدا برمیگردم کمی آنطرف تر چند جوان را میبینم که گرد هم ایستادهاند و خندیدنهای مکررشان تا چند متر دورتر هم شنیده میشود، گوشهای دیگر سه چهار کودک دواندوان به دنبال توپی هستند که قل میخورد و آنها را تا دوردستها بهسوی خود میخواند!
چهار پیرمرد که روزگار سر و رویشان را سپید کرده است گرد یک میز جمع شدهاند با هم شطرنجبازی میکنند و گاهی گوشه چشمی به کودکان دارند که با شادی در زیر درختان چنار سر به فلک کشیده پارک قهقهه میزنند و یکدیگر را دنبال میکنند.
روی یک نیمکت چوبی دو دختر جوان را میبینم که در حال درس خواندن هستند و نحوه پوشش و ظاهرشان نشان میدهد ۱۵، ۱۶ سالی بیشتر ندارند.
این شور و هیجانی که نه اینجا بلکه امروز در جایجای کشورمان به چشم میخورد نتیجه تفکر سالهای نهچندان دوری است که پس از پیروزی ایران اسلامی در جنگ هشتساله با عراق و از دست دادن جوانان این مرزوبوم بهعنوان یکی از سیاستهای اصلی کشور در اولویت قرار گرفت تا امروز شاهد شور و هیجان نیروی فعال و جوان و سرزندهای باشیم که با دستاوردهایی که روزبهروز در حوزههای مختلف پزشکی، هستهای، نظامی و انتظامی و نظایر آن مشاهده میشود، سرافرازی ایران را رقم بزنند.
میزان جمعیت هر جامعهای میتواند یکی از شاخصهای توانمندی آن جامعه محسوب شود؛ لذا پس از انقلاب اسلامی شیب رشد جمعیت سیر صعودی گرفت و یکباره در دهه ۶۰ جمعیت کشور از ۳۴ میلیون نفر در قبل از انقلاب به ۶۰ میلیون نفر رسید
میزان جمعیت هر جامعهای میتواند یکی از شاخصهای توانمندی آن جامعه محسوب شود؛ لذا پس از انقلاب اسلامی شیب رشد جمعیت سیر صعودی گرفت و یکباره در دهه ۶۰ جمعیت کشور از ۳۴ میلیون نفر در قبل از انقلاب به ۶۰ میلیون نفر رسید. درحالیکه کشور درگیر جنگ و تحریمهای شدید اقتصادی بود و آمادگی لازم برای فراهم کردن زیرساختهای آموزشی و تربیت فرزندان و تأمین نیازهای درمانی و معیشتی جمعیت را نداشت.
در اواسط دهه ۶۰ و با تصویب مجلس شورای اسلامی سیاست کنترل جمعیت آغاز شد. برآورد صاحبنظران حوزه جمعیتشناسی این بود که نرخ رشد جمعیت به این زودیها کاهش پیدا نخواهد کرد و حتی تا سال ۱۳۹۱ به رشد دودرصدی دست نخواهیم یافت؛ اما آنچه پیشبینیشده بود در سال ۱۳۹۱ اتفاق بیفتد در سال ۱۳۷۱ اتفاق افتاد! اگرچه با این کار در سال ۱۳۷۱ نرخ رشد به ۲.۳ رسید و جمعیت کنترل شد، اما از آن سال به بعد با سقوط آزاد جمعیت روبهرو شدیم و از آن سال به بعد سرعت کاهش رشد جمعیت از متوسط آسیا و ۲۶ کشور منطقه کمتر شد.
درحالیکه در نیمه دهه ۶۰ میانگین سنی جمعیت کشور به ۲۱.۷ سال رسیده بود، این عدد در سرشماری سال ۸۵ به ۲۷.۹ و در سرشماری سال ۱۳۹۰ به عدد بالاتری رسید
درحالیکه در نیمه دهه ۶۰ میانگین سنی جمعیت کشور به ۲۱.۷ سال رسیده بود، این عدد در سرشماری سال ۸۵ به ۲۷.۹ و در سرشماری سال ۱۳۹۰ به عدد بالاتری رسید. رسیدن میانگین سنی جمعیت کشور در سال ۹۰ به سن نزدیک به ۳۰ سال یعنی اینکه جمعیت کشور در حال پیری است و همین امر موجب نگرانی درباره پیری جمعیت کشور شده است. جمعیت روستایی کشور نیز طی ۲۰ سال گذشته کاهشیافته و از ۲۱.۱ درصد به منهای ۰.۴۴ درصد در بازه زمانی سالهای ۷۵ تا ۸۵ رسیده است.
امروز و با گذشت بیش از سه دهه از آن روزها، جمعیت کشور بهسرعت رو به پیری میرود، بهطوریکه طی ۱۰ سال آینده به ازای هر ۱۰ خانوار هفت سالمند بالای ۶۰ سال در کشور خواهیم داشت.
شاید سخن گفتن از روند رو به پیری جمعیت در ایران در نگاه اول و در شرایط فعلی چندان ملموس نباشد؛ اما با نگاهی دقیقتر، بدون شک تأخیر در سن ازدواج، افزایش آمار طلاق و کاهش فرزند آوری معضلی جدی برای آینده کشور محسوب شود.
شاید سخن گفتن از روند رو به پیری جمعیت در نگاه اول و در شرایط فعلی چندان ملموس نباشد؛ اما با نگاهی دقیقتر، بدون شک تأخیر در سن ازدواج، افزایش آمار طلاق و کاهش فرزند آوری معضلی جدی برای آینده محسوب میشود
این روزها کاهش میل به ازدواج و تشکیل زندگی مشترک به دلایل متنوع که مهمترین آن مشکلات اقتصادی است و در پی آن، افزایش میانگین سن ازدواج و درنهایت کاهش نرخ باروری موضوعی است که در افق ۳۰ ساله کشور معضلی جدی را با تبعات جبرانناپذیر اجتماعی، اقتصادی و امنیتی پیش رویمان قرار خواهد داد.
این عوامل که دلایل متعددی هم دارد سبب شده است تا نرخ جمعیت سالمند در کشور روند صعودی و جمعیت جوان روند نزولی پیدا کند! عاملی که در آیندهای نهچندان دور به فاجعهای بزرگ بدل خواهد شد.
نتایج تحقیقات اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، حکایت از فاجعهای بدتر از تمامی پیشبینیها و پژوهشهای حوزه جمعیتی کشور دارد
نتایج تحقیقات اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، حکایت از فاجعهای بدتر از تمامی پیشبینیها و پژوهشهای حوزه جمعیتی کشور دارد. نتایج و آمار و ارقامی که از چندین سال پیش تاکنون، کارشناسان حوزه جمعیت و از میان مسئولین کشور، تنها رهبر معظم انقلاب نسبت به آن هشدار داده بودند؛ اما متأسفانه شاهد عدم توجه نهادهای مسئول و افراد ذیربط آنگونه که بایدوشاید بودهایم؛ حال نتیجه عدم اجرای قوانین و سیاستهای جمعیتی به اتفاقی عجیب یعنی نزول نرخ رشد جمعیت کشور به کمتر از یک درصد آنهم برای اولین بار در تاریخ ایران، منجر شده است.
از سال ۹۴ تاکنون، با کاهش نرخ موالید، بحران کاهش جمعیت و کاهش جمعیت جوان کشور بهوضوح مشاهده میشود. در کنار این موارد، شاخص نرخ رشد کشور که یکی از مهمترین مؤلفههای جمعیتی است، در دهه نود روندی نزولی را در پیشگرفته بهگونهای که نرخ رشد جمعیت که سال ۱۳۹۰ معادل ۱.۲۹ درصد بود و سال ۱۳۹۵ به ۱.۲۴ درصد رسید، در سال ۹۸ این رقم برخلاف تمامی پیشبینیهای پژوهشی به کمتر یک درصد رسید تا جدی بودن بحران کاهش جمعیت را بار دیگر به همه گوشزد کند.
به گفته مدیرکل ثبتاحوال فارس، در استان فارس نیز متوسط نرخ رشد جمعیت طبق سرشماری سال نود ۱.۷ و در سال ۹۵، ۱.۰۸ بوده است. همچنین نرخ رشد طبیعی جمعیت در سال ۹۸ حدود ۰.۹ درصد است
این در حالیاست که به گفته مدیرکل ثبتاحوال فارس، در استان فارس نیز متوسط نرخ رشد جمعیت طبق سرشماری سال نود ۱.۷ و در سال ۹۵، ۱.۰۸ بوده است. همچنین نرخ رشد طبیعی جمعیت در سال ۹۸ حدود ۰.۹ درصد است.
با ادامه روند کنونی و در صورت عدم اجرای قوانین جمعیتی، قوانین مربوط به کمک باروری زوجین و عدم اجرای سیاستهای کلی جمعیت چندین دهه آینده برای ایران بحرانساز خواهد بود؛ چراکه سال ۹۸ دو رکورد کاهش نرخ تولد و کاهش نرخ جمعیت به کمتر از یک درصد برای نخستین بار در تاریخ کشورمان رقم خورده است!
در این میان عوامل بسیاری دخیل هستند که در گفتوگو با افراد جوان جامعه و زوجهای تازه ازدواجکرده، عامل اقتصادی نمود بیشتری دارد.
شرایط نامتعادل اقتصادی در جامعه امروز و عدم توان مالی جهت تأمین ملزومات اولیه برای آغاز زندگی و همچنین مسائل فرهنگی ازجمله عواملی است که مانع ازدواج جوانان شده است.
به گفته مدیر سلامت جمعیت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی شیراز هفتبند سیاستهای ۱۴ گانه بر عهده علوم پزشکی است
در این راستا با توجه به تأکیدات رهبر معظم انقلاب مبنی برافزایش رشد جمعیت و تذکر به دستگاههای مختلف جهت تسهیل در ازدواج جوانان ۱۴ راهبرد مشخص و ابلاغشده است که به گفته مدیر سلامت جمعیت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی شیراز هفتبند سیاستهای ۱۴ گانه بر عهده علوم پزشکی است.
معصومه صفاری مهمترین وظیفه این مجموعه را ارتقای روان اجتماعی در راستای افزایش ارتقای امنیت عنوان کرد و گفت: حل مسائل جوانان اعم از مسکن، اشتغال، ازدواج و یا حتی تکریم سالمندان باید در این مسیر پیگیری و انجام شود که دستگاههایی همچون استانداری، شهرداری، بهزیستی، کمیته امداد و دستگاههای متنظر آن در مسؤولیت در این راستا هستند.
مشاورههای پیش از ازدواج جهت انتخاب صحیح همسر، انجام آزمایشهای ژنتیک جهت پیشگیری از تولد فرزندان معلول، اعطای تسهیلات ازدواج جهت کمک به آغاز زندگی شاید مشخصترین اقداماتی باشد که در جهت بهبود این اوضاع انجام میشود؛ اما به نظر میرسد موانع موجود زورشان بیشتر میچربد تا آنجا که آمار نرخ رشد جمعیت به کمتر از یک درصد میرسد!
یک مشاور خانواده بخشی از چالش بزرگ پیش روی کشورمان را سیاستهای غلطی که اوایل انقلاب شکل گرفت، عنوان کرد.
حمیدرضا شعبانی گفت: اوایل سیاست غلط فرزند کمتر، زندگی بهتر در دستور کار قرار گرفت اما با توجه به مطالبه جدی رهبر معظم انقلاب، بنا شد این سیاست اشتباه جبران شود!
وی با اشاره به اینکه ما همراه با مسائل و مشکلات اقتصادی شاهد تغییر سبک زندگی از سنت به شبه مدرنیته نیز بودیم، بیان داشت: این سبک زندگی نیز منجر به شکلگیری تفکر خانواده بدون فرزند یا تکفرزندی شد و پدر و مادر نتوانستند مسئولیت فرزندان بیشتر را بپذیرند.
همچنین مقوله «زوج شاغل» نیز سبب شد که زن و شوهر هر دو کار کنند و همین امر نیز این تفکر را قوت بخشید.
وی افزود: از دیگر سو فیلمها و شبکههای ماهوارهای تفکری را در بانوان ایجاد کرد که بارداری منجر به آسیب به وضعیت فیزیولوژی بدن و بههمریختگی اندام میشود و لذا بانوان نیز از بارداری سرباز زدند.
فیلمها و شبکههای ماهوارهای تفکری را در بانوان ایجاد کرد که بارداری منجر به آسیب به وضعیت فیزیولوژی بدن و بههمریختگی اندام میشود و لذا بانوان نیز از بارداری سرباز زدند
این عوامل نیز همه و همه دستبهدست هم دادند تا نرخ جمعیت در کشور ما به سمت منفی شدن حرکت کند که این زنگ خطری جدی را برای سوق جامعه به پیر سالی به صدا درآورده است و آسیبهای زیادی را به فرهنگ، اقتصاد، سیاست و حتی امنیت خواهد زد.
ماجرای فرزندسالاری و توجه بیشازحد به خواستههای فرزند نیز زنگ خطری جدی را برای روابط بین زن و شوهر ایجاد میکند و علایق و سلایق زوجین را تحت تأثیر قرار میدهد و آنها را دچار نوعی خود فراموشی کرده که درنهایت احساس خوبی از زندگی در کنار یکدیگر ندارند و همین امر موجبات ازهمپاشیدگی خانواده را فراهم میکند.
شعبانی بهادادن زیاد به فرزندان در کنار محدودیتهایی که خانوادهها بهویژه برای تکفرزند خود قائل میشوند و به آنها اجازه خطا نمیدهند را بسیار آسیبزا دانست و تأکید کرد: فرزندی که در چنین شرایطی بزرگ میشود پس از روبهرو شدن با واقعیتهای جامعه توانایی پذیرش احساس حقارت را ندارند و درنتیجه با نوعی سرخوردگی تحمل ماندن در ایران را نداشته و خواستار مهاجرت به دیگر کشورها میشوند و لذا بخش مهنی از کاهش جمعیت کشورمان نیز به جهت مهاجرت جوانان است که آسیبهای بسیاری در پی دارد.
یکی دیگر از عوامل مؤثر بر کاهش فرزندآوری ترس از دست دادن شغل بانوان است. عاملی که زوجین را در فرزنداوری مردد میکند.
تخصیص تنها شش ماه مرخصی زایمان به مادران و عدم امنیت شغلی و نداشتن ضمانت جهت بازگشت نیروهای شرکتی به کار پس از اتمام مرخصی زایمان نیز از عوامل مهمی است که فرزند آوری را با تأخیر روبهرو کرده است
تخصیص تنها شش ماه مرخصی زایمان به مادران و عدم امنیت شغلی و نداشتن ضمانت جهت بازگشت نیروهای شرکتی به کار پس از اتمام مرخصی زایمان نیز از عوامل مهمی است که فرزند آوری را با تأخیر روبهرو کرده است.
در این راستا مدیرکل تأمین اجتماعی فارس گفت: بر اساس مصوبهای که از قبل به تصویب رسیده است تنها شش ماه مرخصی زایمان برای بانوان در نظر گرفتهشده و بر اساس قانون جدید سه ماه بر این عدد اضافهشده است.
ابراهیم کشاورز با اشاره به عدم اجرای این قانون به دلیل نپذیرفتن بار مالی ان از سوی دولت گفت: افرادی که به دیوان عدالت اداری شکایت کرده و تأییدیه بگیرند، تأمین اجتماعی علیرغم توان مالی موظف به پرداخت حقوق فرد در این سه ماه نیز است.
پیشنهاد میکنیم مجلس واقعاً به این موضوع توجه ویژهای داشته باشد و همچون قانون همسانسازی، دولت موظف به تأمین بار مالی این سه ماه شود
وی افزود: پیشنهاد میکنیم مجلس واقعاً به این موضوع توجه ویژهای داشته باشد و همچون قانون همسانسازی، دولت موظف به تأمین بار مالی این سه ماه شود تا ما نیز بدون نیاز به شکایت افراد به دیوان این مبلغ که برای ما لازمالاجراست را بپردازیم؛ چراکه در غیر این صورت این اقدام حقالناس است.
مدیرکل دفتر امور فرهنگی و اجتماعی استانداری فارس فرد دیگری بود که در راستای اجرای سیاستهای ۱۴گانه مقام معظم رهبری پیرو افزایش رشد جمعیت به خبرگزاری فارس پاسخ داد.
کیوان نیازی اردکانی با پذیرفتن این موضوع که در بحث فرهنگی تأخیر در امر ازدواج موفق نبودهایم، عنوان کرد: با وجود تذکر چندباره مقام معظم رهبری پیرامون این موضوع که بحث تکفرزندی باید از جامعه ایران حذف شود؛ هنوز توانمند عمل نکردهایم.
وی افزود: بحث ابتدایی در این موضوع تأخیر در ازدواج است که به دلایل مختلف فرهنگی و اقتصادی است و تأخیر در ازدواج به عدم فرزند آوری یا تکفرزندی منجر میشود تا جایی که درصد رشد جمعیت را در کشور به کمتر از یک برساند!
نیازی بر بحث فرهنگسازی تأکید کرد و آن را نیازمند همت جمعی دانست و ادامه داد: با توجه به اهمیت مقوله جمعیت در سطح ملی و بناتر دستور مقام معظم رهبری به جهت نقش جمعیت جوان در پیشرفت کشور برنامهریزی جامعی در ابعاد مختلف نیاز است.
وی به تقسیم وظایف میان ارکان مختلف نظام در راستای دستیابی به این هدف مهم اشاره کرد و گفت: رفع موانع ازدواج جوانان برای رسیدن به این هدف اولین گام مهم است که بر این اساس اعطای تسهیلات ازدواج با مبلغ قابلقبول و ضمانت آسان، حمایت از زوجین جوان در جهت کاهش آسیبهای اجتماعی و پایداری خانواده، ارتقای امید به زندگی در دستور کار قرارگرفته است.
مدیرکل امور فرهنگی اجتماعی استانداری فارس از تأمین جهیزیه و ملزومات اولیه زندگی برای قشرهای ضعیف و آسیبپذیر توسط دستگاههای حمایتی، تغییر فرهنگ مهریه بالا، ترویج فرهنگ سبک زندگی ایرانی اسلامی، کمک به ایجاد اشتعال در بخش خصوصی میان جوانان، ایجاد مجمع خیرین ازدواج ازجمله موارد پیگیری شده جهت کمک به روان شدن ازدواج و در ادامه بحث فرزند آوری است که واحدی موفق عمل کرده است.
نیازی تأکید کرد: مسلماً بحث فرهنگی مقوله مهمی است که باید بیش از اینها به آن توجه شود که در کنار حل مسائل اقتصادی میتواند مثمر ثمر واقع شود.
ازاینرو آنچه بسیار مهم به نظر میرسد توجه بیشازپیش به این مقوله و عزمی جدی برای تغییر آماری است که امروز پیش روی ماست؛ چراکه جامعه سالمند بار مالی بسیاری دارد و در کنار کاهش نیروی کار (افزایش مصرفکننده در کنار کاهش تولیدکننده) و مشکلاتی که در پی دارد، بدون شک آینده خوبی در انتظارمان نخواهد بود.