آیین «گری گشو» همزمان در جنوب ایران و کشورهای همسایه

تابناک بوشهر: سال سوم هجرت و در شب نیمه ماه رمضان خانه امیرالمؤمنین و فاطمه علیهماالسلام میزبان قدوم مولود مبارکی شد که شادی را با خود به خانه وحی آورد. در این شب فرخنده، سبط اکبر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم ، حضرت امام حسن علیه السلام چشم به جهان گشود و شهر مدینه را غرق نور کرد.هنگامی که امام حسن علیه السلام به دنیا آمد پیامبر (ص) در سفر بودند و امیرالمؤمنین و فاطمه علیه السلام چشم به راه بازگشت ایشان، پیامبر پس از مراجعت از سفر، طبق معمول ابتدا به خانه فاطمه علیهاالسلام وارد شد. هنگامی که خبر تولد نوزاد را به ایشان دادند، شادمانی وجود حضرت را فرا گرفت. شادمانی پیامبر (ص) به واسطه میلاد امام حسن (ع) سرآغاز مراسمی شد که تا کنون ادامه دارد. درتقویم رسمی کشور نیز سالروز تولد امام حسن مجتبی (ع) به عنوان رو ز اکرام نامگذاری شده است.
مراسم «گری گشو» جشن شادمانی سنتی تولد امام حسن مجتبی (ع) است که هر ساله در استان بوشهر برگزار می‌شود. این مراسم تنها مختص نواحی شیعه نیست، بلکه در روستاهای سنّی نشین عسلویه نیز برگزار می‌شود. «گری» همان گره یا مشکل است و «گشو» به معنی گشایش و رفع مشکل، بنا بر اعتقادات و سنت، برگزاری و انجام مراسم گری گشو گشایش کننده مشکلات است.
مراسم «گری گشو» در بخش‌هایی از استان هرمزگان و خوزستان و کشور‌های حاشیه خلیج فارس به سبک برگزاری آن در استان بوشهر برگزار می‌شود. نام‌های این مراسم در کشور‌های همسایه: در کویت : القرقیعان، در امارات متحده عربی به نام « حق اللیله»، در قطر به نام « قرنقعوه»، در عربستان سعودی به نام« قرقیشون»، در عراق به نام «ماجینا» به معنای « ما آمدیم »، در عمان به نام «قرنقشوه، در بحرین به نام «کرکاعون».
«قرقیعان » و «گرگیعان » از « قرع الباب » به معنی و مفهوم «درزدن» یا از « قرة العین» به معنی « نور چشم» یا «نورچشم رسول» کنایه به وجود مبارک امام حسن مجتبی (ع) است.
«گری گشو» به مانند دیگر مراسم‌های سنتی بوشهر با «نوا» و «حرکت» انجام می‌شود. مراسم «گری گشو» دو ویژگی خاص دارد که در دیگر مراسم سنتی دیده نمی‌شود. ویژگی اصلی این مراسم این بوده است که اجرای آن توسط کودکان انجام می‌گرفته است که این ویژگی چند سالی است کمرنگ شده و افراد با سنین بالا‌تر هم در آن شرکت می‌کنند. دیگر ویژگی این مراسم زمان انجام آن است که اوایل تا پاسی از شب برگزار می‌شود.
 مادران کودکانی که در این مراسم شرکت می‌کنند چند روز قبل از پانزدهم ماه کیسه‌هایی را برای فرزندان خود می‌دوزند تا شیرینی و هدایایی که صاحب هر خانه به آنها می‌دهد را در آن جمع‌آوری کنند. نواهایی که در این شب به صورت گروهی خوانده می‌شود بر اساس اتفاقاتی است، که حین حرکت دسته جمعی رخ می‌دهد. بچه‌های هر محله با تشکیل گروه‌های چند نفره با خواندن آواز با آهنگ خاص به تک‌تک منازل سر می‌زنند. مراسم با بیت«گری گشو سرت بشو» در تمام کوچه‌ها با صدای بلند کودکان آغاز می‌شود. اکثر اهالی محل نیز با اطلاع قبلی درب خانه را باز گذاشته‌اند و شیرینی این مراسم را آماده و ببین بچه‌ها تقسیم می‌کنند. اگر گروه به درب خانه‌ای رفت و بسته بود صدا می‌زنند «خونه‌ی گدا هیچی ندا». و تشکر از اهالی خانه‌ای که تحفه‌ای در کیسه آنها بگذارد این بیت شعر قدیمی است: «خونه‌ی گچی پر همه چی» اینکه چرا می‌گویند خونه گچی برمی‌گردد به زمانی که در بوشهر خانه‌های افراد مرفه را با گچ می‌ساختند و این بیت تمجیدی است از صاحب خانه.
 انتخاب خانه‌هایی که در اولین فرصت به آنجا مراجعه کنند بر اساس آمار ازدواج و تولد فرزند است. خانه‌های زوج‌های جوان و خانواده‌هایی که تازه فرزندی به دنیا آورده‌اند در اولویت سرزدن قرار دارند که شیرینی و هدیه متفاوتی با دیگر خانه‌ها دارند. نوع شیرینی مراسم «گری گشو» در قدیم با حال حاظر کاملا متفاوت شده است. در حدود 40 سال پیش که مواد خوراکی به صورت کاملا سنتی بود و خبری از خوراکی‌های امروزی نبوده است، پنبه‌دانه، تخم هندوانه، کنار و خارک و یا شیرینی‌هایی که از کشورهای همسایه از راه تجارت وارد می‌شد بین بچه‌ها تقسیم می‌شد. تخم هندوانه و پنبه‌دانه در فصل زمستان بو داده می‌شد و در فصل گرم هم خارک، انجیر مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
جذاب‌ترین بخش مراسم برخورد دو گروه در حرکت است که کیسه‌های خود را روبروی هم بلند می‌کنند و نشان می‌دهند کدام گروه تحفه بیشتری جمع‌آوری کرده است. هر گروه پس از عبور از محله خود و محله های دیگر سرانجام در محله خود، گوشه‌ای در کنار هم می‌نشینند و کیسه‌های خود را که پر از شیرینی ‌و تخمه‌های محلی است با هم قیاس می‌کنند و اتفاقات و حوادث تلخ و شیرینی را که در طول مسیر برایشان رخ داده مرور می‌کردند و به این ترتیب آیین "گری گشو" با شوق و ذوق وصف ناپذیر بچه ها خاتمه می یابد.