به گزارش روابطعمومی سازمان مدیریت و برنامهریزی استان گیلان، در ابتدای این نشست کیوان محمّدی رئیس سازمان ضمن تبریک عید سعید غدیر خم و ولادت امام موسی کاظم(ع)، با اشاره به برگزاری سلسله نشستهای توسعه با حضور شخصیت های برجسته دانشگاهی و حوزوی از زمان احیا تاکنون و ماهیت آموزشی آن برای کارکنان این سازمان گفت: خوشبختانه به مرور شاهد افزایش مخاطبان بودیم.
وی حرکت توسعهای ایران بعد از دوران مشروطیت را دارای فراز ونشیبهای فراوان دانست و گفت: با توجه به مناسبت ایام یعنی چهاردهم مرداد ماه که سالروز نهصت مشروطه بود، موضوع این نشست را به "نقش انقلاب مشروطه در توسعه ایران" با دعوت از جناب دکتر خارابی که استادی خبره در زمینه تاریخ مشروطه هستند اختصاص دادیم.
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان گیلان با بیان اینکه اثرات انقلاب مشروطیت در ساختار جامعه ایران از دوره قاجار تا امروز هنوز جای بحث و کنکاش و ارزیابی دارد، ادامه داد: به دنبال رنسانس و انقلاب کبیر فرانسه شخصیت های برجسته ای همچون عباس میرزا و قائم مقام فراهانی به عنوان سه بزرگ مرد تاریخ ایران زمینهسازیهای لازم برای انقلاب مشروطه را ایجاد کردند. از جمله این زمینهسازیها اعزام محصلان جوان ایران به اروپا برای فراگیری علوم و فنون جدید جهت ورود به عصر جدید بود.
وی تصریح کرد: انقلاب مشروطه موجب شکل گرفتن دولت مدرن در ایران شد و قوه مقننه و قوه قضاییه و وزارتخانهها و سازمانهای مستقل به وجود آمدند.
محمّدی، انقلاب مشروطه را گامی در جهت تغییر نوع نگرش انسان ایرانی به اصل توسعه دانست و خاطرنشان کرد: اگر توسعه در ذهن مردمان یک جامعه اتفاق نیفتد، توسعه همه جانبه و پایدار محقق نخواهد شد.
وی با تاکید بر لزوم ایجاد توسعه یافتگی در ذهن جامعه، ادامه داد: تلقی توسعه به معنی صنعت با توسعهای که امروز در جهان رخ داده یکی نیست و در هربخش عقب ماندگی، یک دوره تاریخی را سپری میکنیم. به عنوان نمونه در دورهای که عباس میرزا افرادی را برای تحصیل و کسب علم و صنعت به خارج اعزام کرد، انقلاب میجی در ژاپن یک دهه بعد از آن آغاز شد. اما ژاپن پیشرفت کرد و ایران آنچه باید میشد نشد. این امر نشان میدهد که هنوز به لحاظ ذهنی جامعه ما برای توسعه یافتگی نیازمند فعالیت بیشتر است.
وی اضافه کرد: در حالی که هنوز به توسعه صنعتی دست نیافتهایم، امروز با صنایع الکترونیکی مواجه هستیم که به سرعت وارد جامعه ما شده است. لذا وجود موانعی بر سر راه ارتباطات علمی ایران با دنیا میتواند اثرات منفی در این حوزه نیز به همراه داشته باشد.
در ادامه دکتر فاروق خارابی استاد بازنشسته گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان در سخنانی با بیان اینکه هر جامعهای با توجه به اقتضائات سیاسی و فرهنگی و اجتماعی نیازمند تغییر و تحول است، گفت: اگر این تغییرات مسالمت آمیز اتفاق نیفتد تبدیل به انقلاب میشود.
وی با اشاره به تحقق دو انقلاب مهم در ایران طی قرن بیستم، افزود: ایران نیز مانند سایر ممالک مشرقزمین در مسیر توسعه با موانع زیادی مواجه شده و عقبماندگی دارد. لذا رجال سیاسی هوشیار ایران مانند امیرکبیر و عباس میرزا همزمان با آغاز قرن نوزدهم این عقبماندگی را که به واسطه عدم برخورداری از دانش نوین ایجاد شده بود، درک کردند، اما متوجه ابعاد این عقبماندگی نشدند و خیال میکردند تنها با فرستادن محصلان به خارج و آوردن مستشار میتوان عقبماندگیها را جبران کرد.
استاد بازنشسته گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان با اشاره به پیشرفت اروپا در حوزههای فیزیک، ریاضی و شیمی در کنار علوم نظامی، خاطرنشان کرد: عدم درک جامعه صنعتی سالیان سال بعد از مشروطه نیز ادامه پیدا کرد و رضاشاه پهلوی فکر میکرد میتواند با وارد کردن ظواهر مدرنیته و تجدد ایران را به اروپا برساند.
دکتر خارابی جامعه صنعتی را نتیجه انسانهایی دانست که در علوم پیشرو هستند و یادآور شد: انسان در جامعه صنعتی با انسان در جامعه سنتی فرق میکند و لذا جوانان ایرانی که برای تحصیل به اروپا میرفتند، به تفاوتهای جامعه صنعتی و جامعه سنتی پی میبردند، اما نمیدانستند که تنها با آوردن صنعت به کشور نمیتوان جامعه صنعتی ایجاد کرد، زیرا زمینههای جامعه صنعتی در کشور فراهم نبود.
وی با بیان اینکه ایدههای جوامع مدرن بعد از جنگهای ایران و روسیه و انقلاب کبیر فرانسه آرام آرام در لایه نازکی از برجستگان کشور نفوذ کرد، گفت: انقلاب کبیر فرانسه نه فقط ایران، بلکه مانند ویروس کل اروپا را فرا گرفت و کشورها را به هم ریخت و وطن و ملت و مجلس معنای جدیدی یافتند. تجار، دانشجویان و دیپلماتهای ایرانی که به اروپا سفر میکردند، این تغییرات را میدیدند.
استاد بازنشسته گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان زمینهسازی برای صنعت و سرمایهگذاری را عامل تحقق انقلاب فرانسه دانست و افزود: در اروپا برخلاف مشرقزمین اجبار صنفی وجود داشت. لذا یکی از مهمترین مصوبات مجلس ملی فرانسه لغو اجبار صنفی بود. همه انقلابها اوایل شکلگیری درگیر جنگ و ناکامیهای اقتصادی میشوند، اما انقلاب فرانسه بلافاصله زمینه را برای پیشرفتهای آتی فراهم کرد و به یک کشور صنعتی تبدیل شد و بعد از 80 سال توانست جمهوری متناسب با ایدههای انقلابش را به وجود آورد.
دکترخارابی با بیان اینکه انقلاب اسلامی ایران در اوج آگاهی سیاسی و اجتماعی مردم ایران بهوقوع پیوست، خاطرنشان کرد: در دوران انقلاب مشروطه تعداد باسوادان جامعه ایران بسیار کم بود، اما مشروطهخواهان اهداف آرمانی را دنبال میکردند و مطالباتشان فراتر از زمان بود.
وی با اشاره به صدور فرمان مشروطیت از سوی مظفرالدین شاه قاجار و تشکیل مجلس، عنوان کرد: این تصور غلط وجود دارد که کشورهای استبدادی مانند روسیه و فرانسه فاقد قانون بودند، اما ایران تنها کشور استبدادی بود که شاه اجازه هر کاری داشت و قانون بر کشور حاکم نبود. استبداد در ایران تنها به شاه ختم نمیشد و یک شبکه استبدادی وجود داشت و لذا انقلاب مشروطه به حاکمیت استبداد در ایران پایان داد.
استاد اسبق دانشگاه گیلان، آزادی بیان مطبوعات و تشکیل انجمنهای سیاسی و اجتماعی را از جمله دستاوردهای صدور فرمان مشروطیت دانست و متذکر شد: مطبوعات ایدههای جوامع مدرن را که تنها در قشر خاصی وجود داشت، در سطح کشور انتشار دادند و انجمنها محافلی برای ساماندهی حرکتهای سیاسی و اجتماعی بودند و مسائل جامعه را مطالبه میکردند.
وی با بیان اینکه مجلس شورای ملی ایران را از عالمی به عالم دیگر برد، اظهار کرد: قانون مطبوعات، قانون ممیزی املاک، قانون تشکیل انجمنهای ایالتی و ولایتی، انتشار اسکناس و بودجه دربار جزو مصوبات نخستین مجلس بود.
دکتر خارابی مشروطه را نهضت مردم شهر دانست و تصریح کرد: انقلاب مشروطه علیرغم همه ناکامیها دورنمایی از توسعه را برای جامعه ایران ترسیم کرد و مردم آزادی و حقوق انسانی را لمس کردند. با روی کار آمدن پهلوی همه دستاوردهای مشروطه از بین رفت و تنها دولت مرکزی قوی ماند. بسیاری از رجال سیاسی آن زمان که وارد عرصه سیاست و اقتصاد و فرهنگ شدند، معرفت سیاسی و اجتماعی خودشان را در دوره مشروطه کسب کرده بودند.
استاد بازنشسته گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان ثروتهای ایران را بالقوه و نه بالفعل دانست و یادآور شد: کشور فقط به ثروت ثروتمندان نیاز ندارد و باید پیشرفت کنیم. در این راستا امنیت غذایی یکی از شرطهای لازم برای هر نوع فعالیت اقتصادی است.