مهاجرت امری اجتناب ناپذیر است. اتفاقی که به دلایل مختلفی میتواند رخ دهد. دلایل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و رفاهی از مهمترین آنها هستند. مخصوصا اگر مقصد شهری بزرگ و مهم مثل مرکز استان یا پایتخت یک کشور باشد.
مهاجرت میتواند تاثیرهای گوناگونی بر روی مبدا و مقصد بگذارد. تاثیراتی از قبیل ژنتیکی، جمعیتی تا فرهنگی، اقتصادی. اما در مدیریت شهری چیزی که مهم است تاثیر مهاجرت بر فرهنگ، جغرافیا و جمعیت ساکنین شهر و مدیریت آن است.
قطعا وقتی مهاجری وارد شهری میشود با خودش فرهنگش را هم می آورد، و تغییراتی در جمعیت شهر، و شکل جغرافیایی آن و... به وجود میآورد.
امروزه اکثریت مهاجرین به شهرهای بزرگ در حاشیه آن شهرها ساکن میشوند و اغلب برای کسب و کار روزهای خود را در مرکز شهر میگذرانند. این یعنی تاثیر مستقیم مهاجران اول بر گسترش جغرافیایی شهر و دوم بر رفتار افراد حاضر در شهر که حالا مهاجرین هم از آنها حساب میشوند. یک مدیریت درست شهری، مدیریتی که نمیتواند دخالتی مستقیم بر امر مهاجرت داشته باشد، باید برای کنترل شهر در قبال مهاجرت برنامه داشته باشد.
اردبیل به عنوان مرکز استان و با توجه به پیشرفتهایش امروزه به شدت در معرض خطر مهاجرت قرار دارد. اتفاقی که شهرداری این شهر به خوبی متوجه آن شده و برای آن برنامه تدارک دیده است. برنامه ای که با هم فکری کارشناسان اجتماعی، فرهنگی و شهری، شهرداری اردبیل را در راه مدیریت مهاجران قرار میدهد در چند بخش اصلی حائز اهمیت است.
تبدیل شهرنشین به شهروند
به گزارش تابناک اردبیل به نقل از روابط عمومی و امور بین الملل شهرداری اردبیل، دکتر حمید لطفاللهیان، شهردار اردبیل در سخنان خود در نشستهای مختلف، به تفکیک تعریف شهرنشین و شهروند تاکید ویژه ای دارد و یکی از وظایف و برنامههای مهم شهرداری در مسیر مدیریت مهاجرین و رسیدن به توسعه پایدار را تبدیل شهرنشین به شهروند عنوان می کند.
شهروند مفهومی است که با مسوولیتپذیری همراه است. یعنی شهروند در جامعه برای خود مسوولیتهایی را تعریف میکند و یا تعریف شده می یابد و به آنها عمل می کند. در جامعهای شهروند محور، شهروندان دريافتهاند كه بيمسووليتي اعضا جامعه، آنها را در مسير پرنوسانی قرار ميدهد و مییابند که اگر خودشان هم به وظایفشان بی اهمیت باشند و مسووليتشان را انجام ندهند، محيط زندگي خود و ديگران را دچار آسيب ميكنند، خوشايندترین احساس در مقوله شهروندي، تلاش براي همكاري، تعاون و بار مسووليت خود و ديگران را به دوش كشيدن است.
افراد زماني لقب شهروند بهخود ميگيرند كه حقوق و تكاليف (مسووليتهاي) خود را بشناسند و به آن عمل كنند. در غیر این صورت ما با شهرنشینهایی مواجه هستیم که قوانین خانهای را که عضوی از آن شدهاند بلد نیستند و رعایت نمی کنند.
شهروندی تنها به معناي سكونت در يك شهر نیست، بلکه بهمعناي مجموعهاي از آگاهيهاي حقوقي، فردي و اجتماعي است. قرار دادن مفهوم شهروند در برابر شهرنشين، معناي آنرا روشنتر ميكند. وقتي فردي فقط یک شهرنشين است، عضوي از اجتماعی بزرگ حساب میشود كه در آزادي مطلق به سر برده و حقوق و تكاليف در آن جامعه برایش اهميت چندانی ندارد و مقيد به هيچ اصول اخلاقي، قانوني و اجتماعي نيست.
با این تعاریف باید شهرنشینی که تازه وارد یک جامعه شده و پایبند به قوانین مختلف آن جامعه نیست را به شهروندی تبدیل کرد که شهر را خانه خود می داند و در زندگی روزمرهاش هرچیزی را که به نفع شهر خود بداند انجام میدهد و اگر عکس آن باشد انجام نمی دهد. این همان برنامهای است که شهرداری اردبیل در راستای مدیریت مهاجرین اجرا میکند.
جلوگیری از گسترش بیرویه بافت حاشیهای
از طرف دیگر و با توجه به سکونت اکثریت مهاجرین در حاشیه شهر، مشکلی که به وجود میآید ایجاد بافت حاشیهای گسترده و عدم سازمان دهی درست آنهاست. ایجاد بافت حاشیهای میتواند به مشکلات بسیاری منجر شود.
ایجاد سکونتگاههای بدون مجوز در حواشی شهرها هم ساختار شهری را به هم میزند و مانع توسعه متوازن آن می شود، و هم پیامدهای فرهنگی اجتماعی بسیاری را در آن نقاط به وجود میآورد. پیامدهایی که با اصل هنجارهای اجتماعی در ارتباطند و می توانند اثرات مخربی را در جامعه بر جای بگذارند.
برای جلوگیری از ایجاد و گسترش بافتهای حاشیهای در اطراف شهر، باید آنها را در بافت شهری جذب و سامان دهی کرد، چیزی که شهرداری اردبیل در دستور کار خود قرار داده است. این امر دقیقا در راستای مدیریت مهاجرین است که در اثر آن مهاجرین در محیطی ساکن میشوند که به بخشی از شهر تبدیل شده و شرایط شهروند شدن آنها را نیز فراهم می کند.