دستان پینه بستهاش ازچندین دهه تلاش برای زنده نگه داشتن هنرسفالگری درالبرز سخن میگویند.
حاج محمد، سفالگر است. هنرمندی که روزگاری نمونههای سفالهای رنگ و لعابدارش را میشد درتاقچههای بسیاری ازخانهها وحتی سرسفرههای دورهمی غذا دید.
در روزگاری که چندان دورهم نیست ظروف سفالیش اولین انتخاب زنان خانهدار برای خرید تزیینی جهیزدختران دم بخت وهدیه به اقوام بود. وقتی به طرح ورنگ سفالهای حاج محمد نگاه میکنی،حتی اگرمیانه چندانی با هنر هم نداشته باشی، به این همه ذوق و ظرافتی که دستان این هنرمند خلق کردهاند، احسنت میگویی و با خود فکر میکنی این همه خلاقیت چطوردر ذهن و دستهای پیرمردی هفتاد ساله زنده مانده و هر روز بارور میشود؟
حاج محمد، علی رغم ناملایمتیها وسختیهایی که زندگی به اوتحمیل کرده عمرپربرکتی داشته وازتربیت شاگردانی که با راه اندازی کارگاههای کوچک و بزرگ اجازه ندادهاند چرخ صنعت سفاگری کشور ازحرکت بایستد، به عنوان نقطه اوج زندگی خود یاد میکند.
حاج محمد 30 سال است که در زیرزمین یکی از پس کوچههای کرج سفال میسازد وکار کردن در این فضا اورا ازدیدن روشنایی روز و حرکت عابران خیابان محروم کرده است. طی این سالها چندین بار دل به دریا زده و برای توسعه کارگاهش اقدام کرده ولی هربار ناامیدتر به زیرزمین محل کارش بازگشته است. پای صحبتهایش که مینشینی گلایههایی میشنوی که انگار مدتهاست شنودهای نداشتهاند. گلایههایی که به اندازه چند دهه تلمبار شدهاند ...
به گزارش ايسنا، ترديدي نيست که نخستين سفالينهها به وسيله دست و بدون استفاده از چرخ سفالگري، لعاب و حتي کوره پخت توليد و عرضه ميشد اما با ساخت چرخ سفالگري در سه هزارو500 سال پيش از ميلاد تحول بزرگي در اين صنعت بوجود آمد وشرایطی فراهم شدتا این محصولات از نظر شکل و ساخت، متنوعتر و ظريفتر شود و ميزان توليد نيز افزايش يابد. با آغاز دوران اسلامي به علت روح سادگي و به دور از تجملپرستي فرهنگ اسلامي، به صنعت سفالسازي توجه بيشتري معطوف شد واین توجه روز افزون باعث شد امروزه سفال، سراميک و کاشي، جزيي ازاجزای خانه همه ایرانیها باشد.
دراستان البرز هنر سفالگري ازگذشتههاي بسيار دور رايج بوده و فنون آن نسل به نسل به علاقه مندان منتقل شده است. بدیهی است فعالیت دراین رشته همانند سایررشتههای هنری مشکلاتی داردکه درکنار جذابیتهایش نمیتوان ازآنها گذشت ...
محمدکرمی، با اشاره به وضعیت نامناسب سفالگران استان میگوید :درگذشته تعداد زیادی کارگاه سفالگری دراستان فعال بود ولی طی سالهای اخیر بسیاری ازآنها ورشکسته و به مرزتعطیلی رسیدهاند.
این هنرمند البرزی درخلال صحبتهایش به برخی مشکلات فعالان این رشته اشاره کرده واضافه میکند: هرچند قدیمیترهای این رشته درناملایمات و نابسامانیها دوام آورده و با زنده نگه داشتن چراغ کارگاههای خود، هرآنچه از سفالگری میدانند را به جوانترها آموزش میدهند اما جوانان و کسانی که به تازگی این کار را شروع کردهاند به اندازه قدیمیها مقاوم نیستند و تحمل آنها زود تمام میشود بنابراین ممکن است در نیمه راه ازاین حرفه دست بکشند.
هنرمند سفالگرالبرزی که بيش از چهل سال سابقه سفالگري در کارنامه خود دارد، خاطرنشان کرد: درصورت ادامه برخی مشکلات، باید درآیندهای نزدیک منتظر فراموش شدن هنرسفالگری در البرز باشیم.
وی ادامه داد: در شرایط فعلی با گران بودن مواد اوليه، سوخت و انرژي کارگاههای سفال گری تحمل ادامه کار را ندارند و به سختی از پس هزینههای خودبر میآیند.
حاج محمد از بازار اشباع شده ايران از ظروف چيني به عنوان دیگرمشکلات سفاگلران یاد کرد و گفت: با قبضه شدن بازار توسط ظروف چینی ارزان قیمت مردم رغبت کمتری به خرید ظروف لعابی سفال که به نسبت گرانتر هستند دارند و همین بازار سفاگران راکساد کرده است .
وي نبود تخصص کامل درزمينه پخت دربعضي ازکارگاهها، نبود بازارياب ومدلساز فعال وبا سليقه براي تنوع طرح و نقشها را ازدیگرمشکلات سفالگري درالبرزعنوان کرد.
وي تاکید کرد: متاسفانه صنعت گردشگری و جذب مسافر درالبرزآنچنان توسعه نیافته که هنرمندان سفالگر استان بتوانند بر درآمدهای فروش محصولات خود به گردشگران داخلی و خارجی حساب کنند.
درادامه این گزارش معاون صنایع دستی استان درخصوص قدمت هنر سفالگری درالبرز به خبرنگار ایسنا گفت: سفالگری در استان در مقایسه با گلیم بافی و هنرهای گروه چوب از قدمت بیشتری برخوردار است.
سعید امینی افزود:بیشتر هنرمندان فعلی این رشته چندین سال قبل از استانهایی مانند همدان به البرز مهاجرت کرده و نسل اندرنسل این هنررا توسعه دادهاند .
وی یادآور شد: بیتوجهی به صنایع دستی که در طول دهه قبل بیشتر شاهد آن بودهایم تنها به سفالگری منحصر نمیشود این شرایط بر سایر رشتههای صنایع دستی نیز حاکم است .
وی ادامه داد: اکنون بیش ازدوهزار و 400 نفر از هنرمند فعال استان درحوزه صنایع دستی از میراث فرهنگی کارت شناسایی انفرادی دریافت کردهاند و بیش از 400 کارگاه گروهی صنایع دستی نیز شناسایی شده است.
این مسئول گفت:هرچند آماردقیق هنرمندان سفالگراستان مشخص نیست ولی بدون شک تعدادی ازهنرمندان و کارگاههای شناسایی شده که برای آنها کارت صادر شده است دررشته سفال فعالیت دارند.
وی تصریح کرد: هرچند وضعیت اعتباری دولت یازدهم به اصلا مناسب نیست ولی با این حال از ابتدای سال تا کنون یک میلیارد و 500 میلیون تومان تسهیلات بانکی به متقاضیان انفرادی وکارگاهی وام در رشتههای مختلف صنایع دستی پرداخت شده است .
وی تاکید می کند: بدون شک بازار البرز به تنهایی پاسخگوی حجم سفالهای تولیدی این استان نیست و باید شرایط فروش این آثار به استانهای دیگر وصادرات آنها به خارج از کشور فراهم شود.
معاون میراث فرهنگی البرز اضافه کرد:هنرمندان این رشته نباید تنها به فروش کارگاهی و فروش محصولات از طریق نمایشگاههایی که دراستان برگزار میشود، اکتفا کنند وباید درنمایشگاههای سفال سایر استانها وحتی برخی کشورهای خارجی نیز شرکت کنند .
این مسئول تصریح گفت: وضعیت هنر سفالگری به نسبت هنرهایی مثل گلیم ونمدبافی دراستان بهتراست؛ چراکه این هنرها حتی در بین روستانشینان هم درحال فراموش شدن هستند.
امینی افزود: برای حمایت ازهنرمندان صنایع دستی استان ابتدا باید کسانی که به صورت تفننی و تفریحی اثرهنری ای خلق میکنند ازکسانی که به تولید صنایع دستی از جمله سفال به عنوان حرفه خود نگاه میکنند، تفکیک شوند.
وی ادامه داد: علاوه بر این مردم نیز باید به جای خرید ظروف چینی ظروف سفالی و لعابی هنرمندان سفالگر استان را خریداری کرده وازاین طریق از این صنعت حمایت کنند.
معاون میراث فرهنگی البرز در پایان گفت: باید شرایطی فراهم شود که اساتید رشته سفال بتواننددرفضاهای مناسب به علاقهمندان تجربیات وآموختههای خود را آموزش دهند تا طی سالهای بعد شاهد فعالیت افرادی باشیم که در کارگاههای کوچک و بزرگ و یا به صورت انفرادی سفال تولید میکنند وچراغ این هنر را دراین استان زنده نگه میدارند.