عملیات آزادسازی موصل، مرکز استان نینوای عراق، که از حدود یک ماه پیش شروع شده است اکنون به مراحل حساس خود رسیده است. بیش از۵۰ هزار نفر از نیروهای ارتش، داوطلبان شیعه (حشد الشعبی) در کنار جنگجویان کردستان عراق (پیشمرگه) در عملیات باز پس‌گیری موصل مشارکت دارند. این نیروها، تاکنون موفق شده اند شهرها و روستاهای بسیاری را در استان نینوا از کنترل داعش خارج کنند. در تازه‌ترین این موارد، شهر نمرود، که در۳۰ کیلومتری جنوب‌شرقی موصل و در حاشیه رود دجله قرار دارد، از دست داعش آزاد شده است. شهر تاریخی نمرود که از آن به عنوان نگین تمدن آشوری یاد می‌شود در قرن ۱۳ پیش از میلاد ساخته شده و آثار و اماکن باستانی زیادی در این شهر قرار داشت که در دوران دو ساله اشغال آن توسط داعش، بسیاری از ابنیه‌های تاریخی و مجسمه های موجود در این شهر تخریب شدند.
اهمیت استراتژیک موصل در نبرد با تروریسم
باید توجه داشت که نبرد موصل، که از به عنوان «ام المعارک» یا «مادر جنگ‌ها» یاد می شود زمینه ساز و مقدمۀ شکل گیری ترتیبات جدید در منطقۀ خاورمیانه خواهد بود؛ چرا که موصل، سومین شهر بزرگ عراق پس از بغداد و بصره و بزرگترین شهر سنی نشین این کشور است و آزادسازی آن تاثیر زیادی در آینده عراق و خاورمیانه خواهد داشت. اهمیت زیاد موصل، به موقعیت استراتژیک این شهر و تنوع جمعیتی آن باز می‌گردد. موقعیت سوق الجیشی این شهر از جهت ارزش ترانزیتی، نقشی تعیین کننده به موصل داده است. همچنین موصل، حاوی منابع آبی مهم برای مناطق مرکزی و جنوبی عراق بوده و دارای منابع غنی نفتی نیز هست. از دیگر دلایل اهمیت استان نینوا، می‌توان به حضور تعداد زیادی از اقلیت‌های ایزدی، آشوری، ترکمن و ... در این منطقه اشاره کرد. پس از سیطره داعش بر این مناطق، حدود نیم میلیون نفر از جمعیت یک و نیم میلیون نفری استان نینوا، که اکثراً از اقلیت‌ها بودند، از آن رانده و آواره شدند. اکنون سرنوشت این اقلیت ها و مسئلۀ بازگشت آنها و شیوه اداره مناطقشان از چالش‌های جدی دوره پس از داعش است که بر وضعیت کلی شهر موصل و کشور عراق تاثیرگذار است.
سهم‌خواهی ترکیه از جنگ عراق
یکی از نکات قابل توجه در نبرد آزادسازی موصل، اصرار بیش از حد ترکیه برای مشارکت در این عملیات است؛ اما مقامات عراقی، حضور مداخله جویانه ترکیه را نقض اصل حاکمیتی این کشور دانسته و صراحتاً با مشارکت ترکیه در عملیات آزادسازی موصل مخالفت کرده‌اند. به نظر می‌رسد علت اصرار ترکیه برای مشارکت در نبرد موصل از این جهت است که ترکیه به دنبال سهم خواهی از مناطق بحران‌زده عراق و سوریه بعد از آزاد سازی موصل است.
ترکیه نمی‌خواهد که از سایر رقبای خود جا بماند؛ بویژه که تحولات عراق بر مسائل سوریه نیز تاثیر خواهد داشت و به دلایل متعدد، تحولات سوریه از جهات امنیتی و سیاسی برای ترکیه مهم‌تر است. ناظران بر این باورند که ترکیه، ایران را به عنوان رقیبی منطقه ای برای خود می بیند که در صورت پیروزی در عملیات موصل و تسلط نیروهای مقاومت در دو سوی عراق و سوریه، می تواند نقشی بلامنازع در این منطقه داشته باشد و دایرۀ نفوذش را گسترش دهد. به همین خاطر ترکیه به همراه عربستان سعودی و آمریکا در حال اعمال فشار به دولت عراق برای عدم مشارکت حشد الشعبی (داوطلبان شیعی) در آزادسازی موصل هستند. مقامات عراقی نیز اعلام کرده اند که پس از آزادسازی موصل، تنها ارتش عراق و نیروهای امنیتی وارد این شهر خواهند شد و نیروهای حشد الشعبی، تنها عملیات اطراف شهر موصل را برعهده خواهند داشت. به نظر می رسد دولت عراق بیش از آنکه تحت فشار عربستان سعودی یا ترکیه از ورود نیروهای داوطلب مردمی به این شهر جلوگیری کرده باشد، برای عدم تحریک مردم و قبایل اهل سنت دست به این کار زده است.
به هر حال، یکی از دلایل تحرکات نظامی ترکیه در شمال عراق را باید در ارزیابی ترک ها و سعودیها از معادلات و موازنه های منطقه ای جستجو نمود؛ چرا که این قبیل کشورها به این نتیجه رسیده اند که جمهوری اسلامی ایران، به عنوان رقیبِ منطقه‌ای ترکیه و عربستان در سوریه و عراق، دست بالاتر را دارد و احساس می کنند شیعیان و نیروهای مقاومت، این دو کشور را در قبضۀ خود گرفته اند./فردا