فرهنگ شیوهی زندگی انسانهاست که شامل جهان فردی آنها میشود و جهان اجتماعی شان را نیز شکل میدهد؛ باورهای اعتقادی ، ارزشهای اخلاقی، نگرش به جهان هستی و ... مصادیق فرهنگ به شمار میروند.
فرهنگ روح یک جامعه است که به آن تحرک و تحول میبخشد؛ جوامع مختلف شیوههای متفاوتی برای زندگی دارند و دلیل تفاوت آنها این است که فرهنگ پدیده ای آموختنی است و از راه آموزش و پرورش از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود ، به همین دلیل است که فرهنگ را آگاهی و شناخت مشترک نیز مینامند.
مهندسی فرهنگی سازماندهی مولفههای همگرایی فرهنگ در یک کلیت منسجم و هدفدار است ؛ هدایت ، سازماندهی و مطلوبیت فعالیت و دستگاههای فرهنگی جامعه جهت پاسخ به نیازهای موجود تمامیت این بحث را تشکیل میدهند.
از آنجایی که گفتیم جامعه در حکم جسم و کالبد و فرهنگ جان و روح آن است ، پرداختن به آن و تلاش در جهت بسط و توسعه فرهنگی اساسی ترین زمینهی رشد و شکوفایی ملل و جوامع را فراهم میکند.
از دیدگاه جامعهشناسان و صاحبنظران این بسیار خوب است که افراد یک جامعه با فرهنگ جامعه ی دیگر به گونه ای فعال و براساس نیازها و مسائل درون فرهنگی شان به دادوستد و تعامل فرهنگی بپردازند اما به شرطی که افراد آن جامعه مبهوت و مقهور جامعه ی دیگر نشوند که آن حالت را از خودباختگی فرهنگی مینامند.
متاسفانه شاهد هستیم امروزه جوانان ما در مسائلی حالت خلاق و پویای خود را در گزینش عناصر فرهنگی ملل بیگانه از دست داده اند و بسیاری از ارزشها را از یاد برده اند.
یکی از راهکارهای موثر در این زمینه باز تولید فرهنگی است؛ همانطور که در ابتدا هم اشاره شد فرهنگ پدیده ای آموختنی است و جامعهی امروز ما نیازمند بازگشت به سبک زندگی ایرانی اسلامی و بازتولید هویت اعتقادی خود از طریق آموزش و پرورش افراد جامعه است.
طبق اصول مبتنی و ارزشهای بنیادین اشاره شده در سند مهندسی فرهنگی کشور، کنش های افراد جامعه ی ما باید به گونه ای باشد که راه برای ورود فرهنگ باطل به زندگی و رخنه ی برنامه های ضدفرهنگی دشمن در خانواده های ما بسته شود.
در اهمیت موضوع ترسیم نقشهی مهندسی فرهنگی کشور باید گفت که در بخش راهبردهای کلان آن لازم است به دنبال راهکارهایی عملی جهت دوری از رویکرد تقلیدی فرهنگ غرب ( سکولاریسم) و هویت های کاذب آن باشیم و این مهم با بازگشت به فرهنگ ایرانی اسلامی و عمل به ارزشها و پایبندی به اعتقادات آن تحقق مییابد.
در مهندسی فرهنگی کشور باید نقش دستگاههای اجرایی و نهادهای فرهنگی بصورتی مشخص شود که هر حوزهی ذیربط در کشور (اعم از: دین، رسانه، آموزش وپرورش ، هنر، سینما و ...) کارکردهای لازم خود را ارائه کرده و در توسعه فرهنگی و بازتولید آن به بهترین شکل سهیم باشند. تمامی این اقدامات و دستیابی به این اهداف زمانی ممکن است که مدیران اجرایی ما و مسئولان مربوطه در شورای عالی انقلاب فرهنگی با اتخاذ سیاست هایی اجرایی و راهکارهایی عملیاتی فضای جامعه را برای یادگیری و آگاهی افراد آماده کنند.
و اما اجرایی شدن سند مهم ترین هدف است!
از آنجایی که همهی اسناد بالادستی کشور ما با قابلیت اجرایی بودن سیاست ها و شرط عملیاتی بودن راهبردها به تصویب میرسند لازم است توجه به برنامه زمانی نیز در دستور کار مدیران اجرایی قرار گیرد ؛ اما متاسفانه کم کاری های موجود و عدم وجود پیشرفت های مرحله ای در کارهای اجرایی ، اسناد کشور را در حد نوشتار نگه میدارد ! بطوریکه اگر یک فرد پس از مدتی آن سند را مطالعه کند ، دستیابی به اهداف مذکور در آن را آرمانی میداند.
چیزی که امروزه اساس تحولات فرهنگی که مبتنی براین سند باشد ، شروع به اجرایی کردن آن است که این کار باید ابتدا با فرهنگ سازی در بین افراد جامعه صورت گیرد تا ارزشهای آن نیز درونی شود.
این نکته نیز شایان ذکر است که باتوجه به ابتناء این سند بر منابع اصیل اسلامی ، قانون اساسی کشور و مبانی نظری معتبر ، پس از اجرایی شدن آن نه تنها در فرهنگ جامعه تغییرات محسوس مشاهده خواهد شد بلکه این تاثیر خود زمینهساز شکوفایی استعداد افراد و افزایش فعالیت های مثمرثمر آنان در حوزههای مختلف جامعه خواهدبود ؛ چرا که فرهنگ شخصیت افراد را میسازد و اهداف آنان را تعیین میکند.
از سوی دیگر با توجه به اینکه چشمانداز زمانی این سند سال ۱۴۰۴ ترسیم شده انتظار میرود نهادها و اشخاص مسئول در این زمینه برنامه های مربوط به بسط فرهنگی و توسعهٔ آن را آغاز کنند تا این سند راهبردی تدوین شده نیز از حالت آرمانی خارج شده و ارزشها و اصول آن وارد زندگی مردم شود.
لازم به ذکر است «ستاد راهبردی اجرای نقشهی مهندسی فرهنگی کشور» باید در قالب چارچوب نظام فرهنگی ناظر بر تقسیم کار ملی و استانی با زمانبندی های مشخص و سیاست ه
ای معین گام موثری در جهت اصل مهم « اجرایی شدن سند» بردارد؛ چراکه این مهم اساس تغییر و خواستگاه اصلی این سند است.
یادداشتی از : فاطمه سیاحی - نماینده سابق پارلمان دانش آموزی ایران